فعالیت الکتریکی قلب

عملکرد قلب به این صورت است که یک سری سیگنال‌های الکتریکی در نقاط خاصی از قلب تولید می‌شود، سپس این سیگنال های الکتریکی در مسیر مشخصی در سراسر قلب منتقل می‌شود. نتیجه نهایی از تولید این پیام‌های الکتریکی تولید تپش یا ضربان قلب است. این ضربان یا تپش باعث انقباض ماهیچه‌های قلب می‌شوند و خون را به سرتاسر بدن منتقل می‌کنند.

نوار قلب (الکتروکاردیوگرام)

همانطور که گفته شد هر ضربان قلب توسط یک سیگنال الکتریکی تحریک می‌شود که از بالای قلب شروع شده و به طرف پایین می‌رود. نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام یک آزمایش ساده و بدون درد است که این سیگنال و فعالیت الکتریکی قلب را می‌سنجد.

انواع نوار قلب (EKG)

چندین نوع نوار قلب وجود دارد که ممکن است برای تشخیص برخی از اختلالات خاص انجام شوند، از جمله:

• نوار قلب در حالت استراحت

نوار قلب در حالت استراحت، متداول ترین روش ارزیابی و معاینه می باشد. به این صورت که برای انجام نوار قلب با نتیجه ای صحیح، لازم است بیمار چند دقیقه روی برانکارد دراز بکشد تا تحت تأثیر عوامل خارجی مانند فعالیت های بدنی یا استفاده از سیگار و… قرار نگیرد.

• تست ورزش قلب

تست استرس یا تست ورزش قلب در حالی انجام می‌شود که فرد در حال تمرین است. در حین انجام EKG، ممکن است پزشک از شما بخواهد بر روی تردمیل حرکت کنید تا هرگونه تغییری در فعالیت قلب را بررسی کند. در صورت بروز هرگونه بی‌نظمی، پزشک متخصص قلب و عروق در تهران EKG را متوقف می‌کند.

• هولتر مانیتورینگ (EKG monitor) یا دستگاه نوار قلب همراه

هولتر مانیتور نوعی از EKG است که فرد برای مدت‌زمان طولانی از آن استفاده می‌کند. هولتر قلب در اصل نوعی دستگاه EKG همراه محسوب می‌شود. در این روش پزشک الکترودهایی را به قفسه‌ی سینه فرد متصل می‌کند. این الکترودها به یک دستگاه ضبط کوچک وصل هستند. فرد می‌تواند این دستگاه را روی کمربند ببندد یا آن را به گردن خود آویزان کند.

نحوه گرفتن نوار قلب در حالت استراحت

طرز نوار قلب گرفتن بسیار ساده است. این تست را می‌توان در مطب پزشک، کلینیک یا بیمارستان انجام داد. برای این تست نیازی به آمادگی خاصی نیست.

مراحل اخذ نوار قلب به شرح زیر است:

• پزشک از شما می‌خواهد که روی یک میز معاینه یا تخت دراز بکشید.
• ممکن است نیاز باشد که لباس‌هایی که قفسه‌ی سینه را می‌پوشانند را در بیاورید یا دکمه‌های آن‌ها را باز کنید.
• سپس پزشک الکترودهایی را به بازوها، پاها و قفسه‌ی سینه وصل می‌کند. رنگ لیدهای نوار قلب به تکنسین کمک می‌کند که الکترودها را در جای درستی از قفسه سینه بزند. این الکترودها حسگرهایی هستند که به پوست فرد می‌چسبند.
• سپس در طول هر ضربان قلب، الکترودها اندازه و جهت ضربان‌های الکتریکی را در قلب فرد اندازه‌گیری می‌کنند.
• یک رایانه‌ی متصل به الکترودها، فعالیت قلب فرد را ثبت می‌کند. فعالیت الکتریکی قلب فرد ممکن است بر روی یک مانیتور یا یک نسخه‌ی چاپی ظاهر شود.
• زمانی که آزمایش تمام شد، پزشک الکترودها را از روی پوست فرد بر می‌دارد.

بنابرین الکتروکاردیوگرام نواری است که در اثر اتصال تعدادی الکترود به بخش‌های مختلف بدن گرفته می‌شود. این نوار فعالیت الکتریکی قلب را بر روی کاغذ و یا صفحه‌ی مانیتور ثبت می‌کند و بر اساس آن می‌توان برخی از اشکالات و اختلالات قلبی را تشخیص داد.

هنگامی که این نوار با نوار قلب نرمال تفاوت داشته‌ باشد، می‌توان به بیماری‌های قلبی خاصی شک کرد. مثلا اگر طول موج‌ها کوتاه‌تر و یا بلندتر باشد و یا فاصله‌ی دو موج از هم تغییر کند، شکل موج‌ها برعکس و بدون قله شود و یا قبل و بعد از موج‌ها افتادگی وجود داشته‌باشد. این تغییرات برخی از تغییرات نوار قلب است که هر کدام می‌تواند در تشخیص بیماری موثر باشد.

هدف از گرفتن نوار قلب (EKG) چیست؟

نوار قلب مشکلات مربوط به ضربان قلب را در فرد بررسی می‌کند. پزشکان می‌توانند از EKG برای جمع‌آوری اطلاعات در موارد زیر استفاده کنند:

• گره سینوسی دهلیزی یا گره سینوسی، قسمتی از قلب است که باعث تولید ضربان قلب می‌شود.
• گره دهلیزی بطنی
• مسیرهای هدایت عصبی در قلب
• سرعت و ریتم قلب
• اندازه یا ضخامت حفره‌ های خاص قلب

نوار قلب چه چیزی را نشان می دهد؟

تست EKG می‌تواند به پزشک کمک کند تا اختلالات مختلفی را تشخیص دهد، از جمله:

• گرفتگی رگ قلب
• علل درد قفسه سینه
• ضخیم شدن دیواره‌ های قلب
• حمله‌ ی قلبی
• آریتمی قلبی که اختلالی مربوط به ریتم قلب است
• ضربان نامنظم قلب
• نارسایی قلبی

همچنین ممکن است پزشکان از این تست برای بررسی حملات قلبی که قبلا اتفاق افتاده‌اند یا حملات قلبی خاموش استفاده کنند.

نوار قلب چه چیزی را نشان نمی دهد؟

درست است که با استفاده از این تست می‌توان وجود اختلالات در عملکرد قلب را بررسی کرد، اما وجود بیماری‌های قلبی در فرد را نشان نمی‌دهد. در واقع هر بیماری به نوعی بر نوار قلب تأثیر می‌گذارد و آن را تغییر می‌دهد. در‌صورت مشاهده اختلالات در نوار قلب، برای تشخیص دقیق‌تر نوع مشکل قلبی باید آزمایش‌های دیگری هم انجام شود.

تفسیر نوار قلب

پس از انجام نوار قلب جهت خواندن آن باید نتایج به پزشک متخصص ارائه شود. تحلیل نوار قلب می‌تواند درباره جزئیات زیر اطلاعات مفیدی در اختیار پزشک قرار دهد.

• ضربان قلب

یکی از فاکتورهایی که در نوار قلب مورد بررسی قرار می‌گیرد، ضربان قلب است. الکتروکاردیوگرام به پزشک در تشخیصتاکی کاردی یا ضربان سریع و همچنین برادی کاردی یا ضربان آهسته غیرطبیعی کمک می‌کند.

• ریتم قلب

فاکتور دومی که در الکتروکاردیوگرام مورد بررسی قرار می‌گیرد، ریتم قلب است. نوار قلب می‌تواند آریتمی را تشخیص دهد. آریتمی ممکن است ناشی از عملکرد غیرطبیعی هر بخشی از عضله قلب باشد. پزشک می‌تواند با بررسی داده‌های نوار بفهمد منشأ آریتمی کجاست.

• سکته قلبی

در نوار قلب مشخص می‌شود که بیمار حمله قلبی را تجربه کرده یا در معرض ابتلا به حمله قلبی قرار دارد. همچنین الگوهای ثبت‌شده در نوار قلب می‌توانند به شناسایی بخشی که در اثر حمله قلبی آسیب‌دیده کمک کنند.

• خون و اکسیژن‌ رسانی به قلب

درصورتی‌ که بیمار علائم کاهش اکسیژن خون را داشته باشد، داده‌های نوار قلب نیز می‌تواند به پزشک در تشخیص و تعیین میزان کمبود اکسیژن خون بیمار کمک کند. همچنین پزشک متوجه می‌شود که کاهش جریان خون دلیل درد قفسه سینه است یا نه.

• تغییرات ساختار قلب

نتایج نوار قلب می‌تواند در مورد بروز برخی تغییرات در قلب یا وجود برخی از عارضه‌ های قلبی همچون نقایص قلبی و بزرگ شدن قلب به پزشک متخصص قلب و عروق اطلاعات خوبی بدهد.

دیگر یافته های پزشکی نوار قلب