روماتیسم چیست؟

روماتیسم به طور کلی به یک بیماری خاص اطلاق نمی شود. این واژه که از ریشه یونانی روما به معنای جریان یافتن وارد علم پزشکی شده است در واقع مجموعه درد های مفاصل و سایر ارگان های حرکتی را شامل می شود. اما این بیماری از اندام های حرکتی فراتر رفته است.

این بیماری نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به بافت های بدن است. سیستم ایمنی که وظیفه حفاظت از بدن در مقابل عوامل بیگانه مانند میکروب ها و ویروس ها را دارد، گاهی به برخی دلایل ممکن است که بافت های بدن را به عنوان عامل بیگانه تشخیص دهد و به آن ها حمله کند. این نوع اختلال در سیستم ایمنی را بیماری خود ایمنی می گویند.

تب روماتیسمی چیست؟

تب روماتیسمی یک بیماری التهابی است که پس از عفونت باکتریایی بر اثر گروهی از باکتری‌ها به نام استرپتوکوک ایجاد می ‌شود. تب روماتیسمی زمانی ایجاد می‌ شود که این عفونت به درمان آنتی بیوتیکی جواب ندهد. علائم تب روماتیسمی عبارتند از:

• تب
• تحریک پوستی
• کم شدن بدون دلیل ورن بدن
• ورم مفاصل، حساسیت به لمس
• قرمز شدن بسیاری از مفاصل بدن
• دل درد
• خستگی مفرط

انواع روماتیسم

بیماری تب روماتیسمی می‌تواند بر قلب، مفاصل، پوست و عضله اثر بگذارد. بنابرین این بیماری انشعابات زیادی دارد که می توان برخی از مهم ترین آن ها را در چهار دسته زیر قرار داد:

۱. عضلانی

۲. پوستی

۳. قلبی

۴. ­مفصلی

روماتیسم قلبی

بیماری روماتیسمی قلب اغلب پس از یک دوره تب حاد روماتیسمی که معمولا در دوران کودکی بین سنین ۵ تا ۱۵ سالگی رخ می دهد، ایجاد می شود. روماتیسم قلبی می تواند به هر بخشی از قلب از جمله دریچه ها، پوشش قلب یا عضله قلب آسیب برساند. اما اغلب به دریچه های قلب، به ویژه دریچه های سمت چپ قلب آسیب می رساند.

کنترل تب روماتیسمی که در اثر عفونت با باکتری استرپتوکوک ایجاد می شود، از بیماری روماتیسمی قلبی جلوگیری می کند.

علائم روماتیسم قلبی

به طور معمول علائم تب روماتیسمی حدود دو هفته پس از شروع عفونت استرپتوکوکی بدون درمان آشکار می شود. علائم بیماری های روماتیسمی قلب نیز بسته به میزان و مکان آسیب های قلبی متفاوت است و آسیب به قلب اغلب قابل توجه نیست.

علائمی که ممکن است به دلیل بیماری های روماتیسمی قلبی ایجاد شود عبارتند از:

• درد قفسه سینه
• تپش قلب
• تنگی نفس
• تورم مچ پا، مچ دست و معده
• خستگی بیش از حد
• احساس تپش در قفسه سینه

تشخیص بیماری قلب روماتیسمی

افراد مبتلا به بیماری روماتیسم قلب، عفونت استرپتوکوکی دارند. از این رو برای بررسی وضعیت استرپتوکوکی، می توان آزمایش خلط گلو یا آزمایش خون انجام داد. علاوه بر این پزشک معاینه فیزیکی انجام داده و علائم تب روماتیسمی، از جمله درد و التهاب مفصلی را بررسی می کند. همچنین معاینه کامل قلبی انجام می شود تا ریتم های غیر طبیعی حاصل از آسیب دریچه ای بررسی شوند.

در کنار تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی، آزمایشات لازم جهت تشخیص بیماری های قلبی روماتیسمی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

۱. اکوکاردیوگرام (اکو)

اکوکاردیوگرافی مفید ترین روش برای تشخیص مشکلات دریچه قلب است. در این آزمون از امواج صوتی دارای فرکانس بالا برای ایجاد یک تصویر متحرک از قلب استفاده می ‌شود. امواج صوتی از طریق یک وسیله دستی به نام پروب به داخل بدن فرستاده می‌ شود. این امواج صوتی ساختارها و مایعات موجود در قلب را مرتعش کرده و اکوها از طریق مبدل (پروب) مجددا دریافت می ‌شوند. اکوها در مونیتور به تصاویر تبدیل می‌شوند.

۲. الکتروکاردیوگرام (ECG)

الکتروکاردیوگرام یا همان نوار قلب، قدرت و زمان فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند. این آزمون می تواند ریتم های غیر طبیعی و گاهی اوقات آسیب عضلات قلب را تشخیص دهد.

۳. اشعه ایکس

برای اندازه گیری قلب و دیدن اینکه آیا مایع اضافی در قلب یا ریه وجود دارد این تست انجام می شود.

۴. MRI قلبی

ام آر آی یک آزمایش تصویربرداری است که برای بررسی دقیق تر دریچه های قلب و عضلات قلب انجام در خواست می شود.

۵. آزمایش خون

برای بررسی عفونت و التهاب، ممکن است برخی از آزمایشات خون انجام شود.

درمان روماتیسم قلبی

همان طور که گفته شد اگر چه با داشتن تب روماتیسمی، در ابتدا آسیب جدی به قلب وارد نمی کند. با این حال، هنگامی که التهاب ناشی از تب روماتیسمی یک یا چند دریچه قلب را در معرض آسیب قرار می دهد، نتیجه آن بیماری روماتیسم قلبی است. دریچه میترال و دریچه آئورت معمولا در این بیماری آسیب می بینند.

درمان تب روماتیسمی حاد باتوجه به دستور پزشکتان شامل آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت باکتریایی و داروهای اضافی برای کاهش التهاب قلب و سایر علائم است. معمولا آسپرین در دوزهای بالا داده می شود تا التهاب مفصلی از بین برود. اگر آسیب دریچه ای به اندازه کافی قوی باشد تا فشار و قلب را بزرگ کند، برای از بین بردن آسیب دریچه ای ممکن است جراحی نیاز باشد. این عمل ممکن است شامل ترمیم و یا حتی تعویض دریچه قلبی آسیب دیده باشد.

اگر در دوران کودکی یا نوجوانی عوارض قلبی در اثر تب روماتیسمی مشخص شود، ممکن است مصرف روزانه آنتی بیوتیک تا سن ۲۵ یا ۳۰ سالگی برای جلوگیری از عود مجدد تب روماتیسمی و اجتناب از توسعه عفونت باکتریایی توصیه شود. درمان اضافی بستگی به نوع آسیب قلبی و تجویز پزشک متخصص قلب و عروق دارد.

بيماری روماتیسم قلبي مزمن همانند تب روماتيسمی حاد در مناطقی كه استاندارد زندگی پايين است، به طور شايع ديده می شود.

جلوگیری از روماتیسم قلبی

بهترین راه جلوگیری از روماتیسم قلبی جلوگیری از آلوده شدن به عفونت باکتریایی است. ابتلا به این گلو درد، یکی از مهم ترین دلایل بروز رماتیسم قلبی در افراد است. البته به این معنا نیست که هر فردی با ابتلا به چنین عارضه ای مبتلا به این بیماری می شود. بنابراین گلو درد را جدی بگیرید. همچنین به موارد زیر نیز توجه داشته باشید:

• مراقب علائم هشدار دهنده تب روماتیسمی در کودکان بین ۵ تا ۱۵ سال باشید.
• تب روماتیسمی به قلب فشار زیادی وارد می‌کند، پس لازم است با سیگار کشیدن یا داشتن وزن اضافه، فشار مضاعف به آن وارد نکنید.
• رژیم غذایی سالمی ‌داشته باشید.

دیگر یافته های پزشکی روماتیسم قلبی